سوژگی زنانه در سپهر سیاسی جامعه
شیما فتورچیان، دانشجوی دکترای ادیان و عرفان: به نظر میرسد قبل از هر کلام بهتر است به کلام رهبر انقلاب درباره حضور و جایگاه زنان توجه کنیم. رهبر انقلاب اسلامی برابری زن و مرد در مسئله کرامت و ارزش‌های انسانی را از مؤلفه‌های منطق قوی و عقلانی اسلام دانستند و می‌فرمایند: در ارزش‌های انسانی و عروج معنوی، زن و مرد مطلقاً بر یکدیگر ترجیح ندارند و هر دو با استعداد مشابه و به میزان همت خود قادر به طی‌کردن مراتب عروج معنوی هستند.
همه باهم برابر هستیم
همچنین ایشان در جای دیگر فرمودند: در زمینه‌های معنوی، خداوند در قرآن حتی گاهی زن را بر مرد ترجیح داده و زنانی مانند همسر فرعون و حضرت مریم را به‌عنوان الگو برای همه انسان‌های مؤمن معرفی کرده است که این رویکرد برای نفی حالت برتری‌طلبیِ مردان به دلیل شرایط مادی و جسمانی آنها است.
ایشان حضور در جامعه و مسئولیت‌های اجتماعی را از دیگر عرصه‌های نقش‌آفرینی یکسان زن و مرد خواندند و افزودند: به تعبیر امام بزرگوار، دخالت در سیاست و مقدرات اساسی کشور حق و تکلیف زنان است ضمن اینکه بر اساس روایات، پرداختن به امور جامعه از جمله اهتمام به امور مسلمین مانند مسئله امروز غزه، وظیفه همگان است، بنابراین در احساس وظیفه و مسئولیت عمومی، تفاوتی بین زن و مرد وجود ندارد. (۶ دی‌ماه ۱۴۰۲)
نیروی سوژگی زنانه در سپهر جامعه
نگاه انحصارگرای مردانه، محصول ساختار اقتصادی و به‌تبع آن ساختار سیاسی حاکم بر جامعه بخصوص طبق الگوهای غربی است که در حوزه‌های مختلف فرهنگی اقتصادی و سیاسی یک دیالکتیکی را باز تولید می‌کند. درهم‌پیچیدگی و ارتباط نزدیک امر سیاسی و اجتماعی سبب پیوند نیروهای اجتماعی به عرصه سیاست شده است زنان به‌عنوان مهم‌ترین نیروهای اجتماعی‌اند که می‌توانند در عرصه سیاست و قدرت، سوژه‌گی داشته باشند؛ اما امکان یا امتناع آنان از این امر سیاسی بسیار بستگی به ذهنیت آنان و شرایط سیاسی حاکم بر جامعه دارد.
ضرورت مشارکت فعال، هویت محور و همه‌جانبه
اما آنچه حائز اهمیت است؛ این است که مشارکت زنان در امور سیاسی نباید به سمت کالایی‌شدن و انفعال برود، بلکه باید به‌عنوان یک امر بنیادین پیشینی موردتوجه و تحول قرار بگیرد؛ نگاه به زنان در تحقق امر سیاسی باید کیفی محور و برساخته از هویت اصیل دینی و ایرانی زنان باشد.
البته باتوجه‌به اینکه ذات حکومت دموکراتیک نیاز به مشارکت و عاملیت زنان در عرصه امر سیاسی دارد برای بهره‌گیری از توانمندی زنان نیاز به مشارکت اصیل آنان در سطوح کلان سیاسی و اغنای جمعی آنان به سمت تبیین هرچه بیشتر هویت اصیل اسلامی ایرانی داریم.
متأسفانه در ایران هویت زنانه در امر سیاسی خود را تحت‌تأثیر گفتمان مردسالار باز تعریف می‌کند که این امر به دلیل تقلیل موضوع در نگاه جنسیت زده، سبب عدم رهیافت جایگاه زنانه در تحقق اصیل خود به‌عنوان هویتی مشتمل برکلی نگری در عین جز گرایی و کلان‌نگری در عین ظرافت و دقت می‌شود.
هویت زنانه در پیوند با خانواده و جامعه
حال‌آنکه اگر هویت زنانه جایگاه اصیل خود را در تحقق امر سیاسی هم در وجه درون خانوادگی و هم برون‌داد آن را در وجه اجتماعی ببیند می‌تواند امر سیاسی را از سطح و ساده‌انگاری و همین‌طور از یک کلیت نامفهوم کلیشه زده به یک مفهوم بنیادین ساختارگرا بکشاند.
امر سیاسیِ اسلامی، هویت اصیل زنان را مستقل از خانواده تعریف نمی‌کند؛ بلکه آن را در طول آن مطرح می‌کند. البته باتوجه‌به درهم‌تنیدگی امر سیاسی و امر جنسیتی در تجربه زنان، نمی‌توان کنشگری سیاسی زنان را بدون حساسیت‌های جنسیتی فهم کرد. محوریت مردان باعث می‌شود که در تجربه سیاسی، موضوعات و تجربه زنانه در مناسبات سیاسی طرد شود.
دوری از نگاه جنسیت‌زده، به سوی نگاه مادرانه
به نظر میرسد برای تعالی و برون‌رفت از جایگاه کنونی زنان در امر سیاسی، حضور زنان در تحقق امر سیاسی برخلاف نگاه موجود اپوزسیون باید مادرانه باشد؛ نگاه مادرانه زنان به کلان گزاره‌ها سبب تحقق آرمان‌هایی همچون صلح و امنیت در جامعه جهانی خواهد شد.
تعاملات هم‌افزا در قدرت و سیاست جایگزین تقابل‌های مخرب کنونی می‌شود و مادرانگی از حوزه خصوصی به حوزه اجتماعی تسری می‌یابد. متأسفانه در طول تاریخ غرب، غالباً جوامع از حضور مادرانه و تلطیف‌کننده زنان، در قدرت و سیاست محروم شده‌اند و جایگاه زنان در سیاست در همان بستر و پس‌زمینه مردانه تعریف شده است.
حضور عقلانیت زنانه – مادرانه در سطوح بالای سیاسی سبب سلامت و عدالت در تحقق حقیقی امر سیاسی می‌شود. همان‌طور که پیامبر موافق حضور زنان در بالاترین سطوح سیاسی و قدرت بودند زنانی مانند ام سنان الاسلامیه، امیه دختر قیس بن صلت، خمسه دخترعمه رسول و… . البته یکی از عالی‌ترین نمونه‌های راهبُردی آن حضور حضرت زینب در یک مشارکت سیاسی زنانه در گفتمان سیاست و قدرت در کاخ یزید بعد از واقعه عاشورا بود که عالی‌ترین نمونه کنشگری زنانه بدون جنسیت‌زدگی و مردانه شدن است.
دیدگاهتان را بنویسید